Przyczyny zachowań agresywnych u dzieci w młodszym wieku szkolnym

Przyczyny zachowań agresywnych u dzieci w młodszym wieku szkolnym, sposoby postępowania i zapobieganie – kilka refleksji psychologa.

Zmiany zachodzące w okresie późnego dzieciństwa:

• Dotychczas główną aktywnością dziecka była zabawa, to dzięki spontanicznej aktywności poznawało ono otaczający je świat. Teraz przechodzi w system działań dzięki któremu uczy się m.in. norm społecznych.
• Następuje dalszy rozwój funkcji psychicznych i ich integracja umożliwiająca dostosowanie się do nowych sytuacji, zadań i wymagań tj. siedzenie w ławce, praca w ćwiczeniach itp.
• Dziecko wchodzi w nowe środowisko – od teraz szkoła staje się nie tylko instytucją wychowawczą czy edukacyjną, ale również miejscem spotkań z rówieśnikami; dziecko podejmuje nową rolę społeczną – ucznia.

Wpływ sposobów spędzania czasu wolnego na rozwój dziecka:

• Czas spędzany z rówieśnikami w każdym wieku wpływa na dobre samopoczucie i na rozwój wszelkich umiejętności społecznych
• Uprawianie sportu przynosi korzyści zdrowotne, jak również jest ważne dla kształtowania cech przywódczych, współpracy i motywacji do działania
• A telewizja? Telewizja edukacyjna wywiera pozytywny wpływ na umiejętności czytania
  i pisania oraz na rozwój poznawczy. Nadmierne, zbyt długotrwałe spędzanie czasu przed telewizorem przynosi negatywne konsekwencje.

Uwaga: oglądanie telewizji (brutalnej lub niebrutalnej) przed 3 r. ż silnie wpływa na kłopoty z uwagą w późniejszym dzieciństwie.

Telewizja i gry komputerowe:

• Oglądanie brutalnych scen w telewizji oraz granie w tego rodzaju gry komputerowe obniżają wrażliwość gracza na brutalność w rzeczywistym świecie
• Gry edukacyjne poprawiają umiejętności wzrokowo-przestrzenne, umiejętność krytycznego myślenia i uczenia się wielu przedmiotów, od humanistycznych
  po matematyczne
• TREŚĆ MA O WIELE WIĘKSZE ZNACZENIE NIŻ SAM JEJ NOŚNIK

 

Różnice w zabawie między dziewczynkami a chłopcami:

• Dzieci odmiennych płci w tym wieku rzadko bawią się wspólnie w czasie wolnym.
• Podczas zabawy chłopcy są raczej bardziej agresywni niż dziewczynki, chociaż i od tego bywają wyjątki.
• U dziewczynek widać tendencję do organizowania się w małe, współpracujące grupki.
• Chłopcy często tworzą duże grupy, które mają strukturę hierarchiczną. W grupach tych poszczególni chłopcy stale ze sobą rywalizują o wyższą pozycję. Często uciekają się do taktyk agresywnych tj. bicie, popychanie i groźby słowne. Jest to normą rozwojową w tym wieku.

 

Emocje – złość i gniew u dzieci

• Złość i gniew są emocjami takimi jak każde inne, każdy z nas je odczuwa i ma do tego prawo, nie mamy natomiast prawa okazywać złości poprzez obrażanie innych, krzywdzenie psychicznie czy fizycznie

A więc jak okazywać swoją złość? A może nie powinniśmy pokazywać tego, że jesteśmy źli, że coś nas denerwuje czy złości?

Złość jak balonik

Niewyrażana złość gromadzi się w nas, jest jej coraz więcej i więcej aż mówimy, że coś w nas „pękło” i wtedy dochodzi do wybuchu złości okazywanej najczęściej poprzez agresję – czy to w stosunku do innych osób, czy do zwierząt, przedmiotów, sprzętów.

Co zrobić, aby balon nie pękał?

Dobrym sposobem jest rozładowywanie na bieżąco negatywnych emocji tj. złości. W jaki sposób?

W sytuacji gdy dziecko się złości odsyłamy je do innego pomieszczenia, aby w odosobnieniu mogło rozładować swoją złość poprzez:

1. Rwanie na strzępy niepotrzebnych gazet
2. Cięcie nożyczkami niepotrzebnych ubrań
3. Rysowanie czy opisywanie „Moja złość”

Po kilkunastu minutach rodzic spokojnie rozmawia z dzieckiem o tym co się wydarzyło, co go zezłościło i nazywa EMOCJE dziecka, ale też i swoje, co czuł w tej sytuacji.

Jak nazywać emocje?

Dzieci w tym wieku nie zawsze trafnie różnicują emocje. Nie jest to dla nich proste, rolą dorosłego jest nauka rozpoznawania emocji dziecka. Objawy somatyczne są podobne np. gdy boli brzuch może to oznaczać zdenerwowanie jak i ekscytację. Interpretacja tego, co się dzieje w nas zależy od kontekstu.

WIDZĘ + EMOCJA + OPIS SYTUACJI

• Widzę, że się denerwujesz jutrzejszym sprawdzianem.
• Widzę, że jesteś podekscytowany, pewnie zastanawiasz się co będziecie robić na wycieczce.

I to już wystarczy?

Nie.

Powinniśmy dać dziecku instrukcję co w danej sytuacji może zrobić, by poradzić sobie
z nieprzyjemnymi emocjami.

• Widzę, że się zdenerwowałeś bo nie możesz oglądać telewizji/grać na komputerze.
  Idź do swojego pokoju i narysuj jak bardzo jesteś zły. Jak skończysz, i się troszkę uspokoisz, przyjdź i porozmawiamy o tym.

Chwal dziecko za każdym razem gdy zachowa się ono spokojniej, gdy nie wybuchnie agresją. Dajesz mu w ten sposób komunikat:

• Widzę, że się starasz, wiem jakie to dla Ciebie trudne. Cieszę się bo dzisiaj nie zrobiłeś nikomu przykrości, choć bardzo się zdenerwowałeś.

Nazywanie i wskazywanie dziecku sposobów radzenia sobie z emocjami musi być spójne z tym jak my – dorośli zachowujemy się w podobnych sytuacjach.

 

Widzę co robisz, będę robił tak samo…

Dzieci uczą się poprzez obserwację dorosłych i ich naśladują. Rolą dorosłego jest okazywanie jak radzić sobie ze złością tak by dziecko kopiowało dobry wzorzec zachowania.

Aby wymagać od dziecka radzenia sobie z trudnymi emocjami, sami musimy to umieć! Nazywając emocje dziecka, nazywaj też swoje.

• Olek, teraz jestem bardzo zdenerwowana, zepsuł mi się samochód i nie mam jak jutro pojechać do pracy. Teraz chcę być sama, muszę się zastanowić i uspokoić. Porozmawiamy za kilka minut.

 

Rozładowuj na bieżąco pojawiające się emocje u dzieci poprzez:

• Spokojną rozmowę i akceptację odczuwania wszystkich emocji. Pokazanie dzieciom, że mają prawo odczuwać też emocje nieprzyjemne, takie jak: złość, gniew, zazdrość, niechęć.
• Uczmy dziecko rozładowywania emocji w akceptowany sposób, podsuwając pomysły co może ono w tej sytuacji zrobić:

1. Możesz sobie pokrzyczeć i potupać nogami tylko w swoim pokoju, czy pomieszczeniu gdzie jesteś sam
2. Gdy jesteś zły możesz porwać gazetę, pociąć nożyczkami niepotrzebne ubranie
3. Możesz narysować czy napisać jaka jest ta twoja złość, jak to „wygląda”
4. W szkole możesz odejść na bok, głęboko oddychać i odliczać od 10 w dół 10, 9, 8, 7, 6 …

Po rozładowaniu przez dziecko należy porozmawiać z nim o tym co się wydarzyło. Pochwalić, gdy poradziło sobie choć odrobinę lepiej niż poprzednio oraz powiedzieć co może zrobić przy następnej podobnej sytuacji… bo na pewno się ona wydarzy…

Przygotowała: Justyna Witkowska – psycholog