ADHD a specyficzne trudności szkolne
Większość badań naukowych nie wykazało znaczących różnic pod względem poziomu ilorazu inteligencji między dziećmi z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej i bez niego. Mózg osób z ADHD funkcjonuje sprawnie poznawczo. Często jednak potrzebują one pomocy w zakresie zarządzania procesami uwagi oraz zapamiętanymi informacjami. Potrzebują wzmacniania ich motywacji i wytrwałości, aby mogły radzić sobie w codziennym funkcjonowaniu. Z tego powodu dzieci z zespołem hiperkinetycznym, częściej niż ich rówieśnicy, mają problemy z powodu:
- zaburzeń pamięci i uwagi;
- dysleksji, dysgrafii, dysortografii, dyskalkulii;
- zaburzeń językowych;
- zaburzeń funkcji poznawczych.
Dzieci z ADHD wydają się mieć trudności w zapamiętywaniu, ponieważ często o czymś zapominają i są postrzegane jako roztargnione. Jednak naukowcy dowodzą, że pamięć osób z nadpobudliwością psychoruchową nie jest słabsza niż ich rówieśników. Procesy uwagi i zapamiętywania ściśle wiążą się ze sobą, a dzieci z ADHD mają „niesprawne mechanizmy regulujące uwagę”. Trudniej jest im dokonywać selekcji napływających informacji i odróżnić istotne od nieistotnych. Ich uwaga w większym stopniu rozprasza się na bodźce z otoczenia, które nie są ważne. Dlatego osobom z zespołem hiperkinetycznym trudno jest się uczyć i korzystać ze swojej wiedzy. Problemy w zapamiętywaniu mogą wynikać nie tylko z zaburzeń uwagi, ale także z częściej występujących u nich trudności językowych, dyskalkulii czy dysleksji. Mimo dużej ilości wypowiadanych słów przez dzieci z ADHD, nie potrafią się one w sposób konstruktywny porozumiewać się. Wykazano pewne specyficzne trudności językowe, które w różnym stopniu i nasileniu występują. Można do nich zaliczyć:
- Trudności w budowaniu spójnych wypowiedzi.
- Częste odbieganie od tematu.
- Trudności w posługiwaniu się przyimkami określającymi położenie w przestrzeni (na, w, obok) oraz trudności ze słowami określającymi następstwo czasowe zdarzeń (przed, po).
- Nieprzestrzeganie zasad prowadzenia rozmowy.
- Zbyt szybkie i zbyt głośne mówienie”.
Te wszystkie czynniki utrudniają dzieciom z ADHD porządkować informacje o otaczającym ich świecie oraz przeszkadzają w kontaktach interpersonalnych, zarówno z rówieśnikami jak i dorosłymi.
Czytanie i pisanie są podstawowymi umiejętnościami, dzięki którym osoby mogą samodzielnie zdobywać wiedzę. Dzieci, przejawiające problemy w opanowaniu nauki czytania, pisania czy liczenia na poziomie adekwatnym do ich rozwoju, mogą być zdiagnozowane jako dyslektycy rozwojowi. W literaturze można spotkać następujące formy trudności dysleksji rozwojowej; jest to dysleksja, dysgrafia, dysortografia. Istnieją pewne utrudnienia w nauce rozpoznawania i łączenia liter. Zaliczamy do nich dysleksję, czyli trudności związane z umiejętnością czytania (nie wynika ona z niższego ilorazu inteligencji czy zaniedbania w szkole czy domu). Dysgrafia natomiast jest to trudność, której cechą charakterystyczną jest obniżony poziom graficzny pisma, tak że może być je ciężko odczytać. Kolejnym utrudnieniem jest dysortografia. Dziecko, pomimo znajomości zasad ortograficznych, popełnia wiele błędów. Dyskalkulia natomiast jest zaburzeniem odpowiadającym za funkcję dotyczące nauki matematyki (operacje na liczbach). Dysleksja i dysgrafia występująca u dzieci z ADHD jest większym obciążeniem dla nich, niż dla dzieci bez tego zaburzenia. Utrudnienia w nauce mogą być spowodowane zaburzeniami funkcji poznawczych i mechanizmów, które je regulują. Do podstawowych mechanizmów zaliczamy: analizę wzrokową i słuchową, sprawność motoryczną, integrację pisania, czytania i mówienia – ich wspólny rozwój oraz lateralizację. Jeśli, któryś z powyższych mechanizmów działa inaczej, pojawiają się trudności. Dlatego tak ważna jest obserwacja dziecka, by móc udzielić mu odpowiedniej pomocy na początku pojawienia się trudności.
Mgr Anna Szczytkowska – psycholog
